Een directe weg terug naar ZIJN

Waar is je nu aandacht? Opmerkzaam zijn op je aandacht en deze waarnemen brengt je direct terug naar bewustzijn en het hier en nu. Onze opmerkzaamheid gaat voortdurend op in de omgeving, buiten onszelf, of in denken en doen. Zodra je stopt met doen en stil komt te zitten, zie je dat je aandacht heen en weer danst. Soms blijft ze een tijd rusten bij een gewaarwording of object, maar uiteindelijk beweegt ze steeds verder.

Een ander interessant aspect van opmerkzaamheid is dat we haar moeilijk kunnen verdelen. Ze richt zich meestal maar op één ding tegelijk. Ze kan opgaan in een gedachte of een gevoel, bij het lichaam zijn, bij de ademhaling — of in stilte rusten bij je essentie als bewustzijn.

Wat we in meditatie oefenen, is dit eenvoudigweg zien. We laten de aandacht bewegen zoals ze beweegt, en worden ons tegelijk bewust van wat daaraan voorafgaat. Dan kan er een opening komen naar onszelf, naar Zijn.

Ik wil je uitnodigen te zien dat er altijd iets in stilte aanwezig is, iets dat met je meekijkt. Dat wat ziet hoe de aandacht beweegt. Het is niet afhankelijk van waar je opmerkzaamheid op rust, maar gaat eraan vooraf. Het is niet ‘iets’ dat je kunt aanwijzen, niet afhankelijk van wat je denkt, voelt of doet. En toch is het onophoudelijk aanwezig, ongeacht de ervaring die zich aandient en die je aandacht trekt.

Het eenvoudige ik ben
Dat stille, eenvoudige besef van Zijn — het heldere ik ben — neemt waar en is zich bewust van elke ervaring. Het vormt de achtergrond van al je ervaringen, ook al wordt het vaak niet opgemerkt. Iedereen kent dit. Je hoeft er feitelijk geen oefening voor te doen, je hoeft er niet naar op zoek, het niet te bereiken of te verdienen. Je bént het al, ook als je er niet bewust bij stilstaat.

Dat je kunt zeggen: ik ben, ik zie, ik ben gewaar komt voort uit de directe, levende ervaring van Zijn. Juist omdat het zo vertrouwd en vanzelfsprekend is, glipt het vaak ongemerkt door je vingers. Het is geen spirituele prestatie, geen verheven toestand. Het is eenvoudigweg wie je bent — vóór alle gedachten over wie je denkt te zijn.

De ademhaling als spiegel van Zijn
Als je je aandacht richt op je ademhaling, merk je dat die er altijd al was: zacht, ritmisch, vertrouwd. Toch is de kans groot dat je haar eerder niet bewust voelde, omdat je opmerkzaamheid ergens anders was: bij een gedachte, een emotie, een lichamelijk ongemak of een geluid in de omgeving. De ademhaling is zo dichtbij, zo stil en gewoon, dat ze moeiteloos opgaat in de achtergrond. Zo is het ook met Zijn. Het is nog subtieler dan de ademhaling, nog vertrouwder, nog transparanter. Het is als een stille bedding onder alles wat je meemaakt — niet zichtbaar of grijpbaar, maar voelbaar zodra je er met open opmerkzaamheid bij stilstaat.

Net zoals de ademhaling gemakkelijk over het hoofd wordt gezien, zo lijkt ook Zijn soms ver weg — juist omdat de veelheid van ervaringen zo sterk is. De stroom van ervaring is vaak intens en levendig, waardoor het lijkt alsof innerlijke rust en helderheid buiten bereik zijn. Maar het stille Zijn is er altijd — niet als iets dat je kwijt bent geraakt, maar als iets dat je tijdelijk over het hoofd hebt gezien.

Terugtrekken van aandacht
In momenten van stilte, meditatie of open gewaarzijn komt Zijn vanzelf weer op de voorgrond. Niet omdat het verandert, maar omdat jij je aandacht terugtrekt uit de veelheid van ervaring en rust vindt in het eenvoudige feit dat je er bent.

Je hoeft je niet af te keren van wat er gebeurt, niets weg te duwen of op te lossen. Je laat de aandacht eenvoudig zakken: van hoofd naar hart, van denken naar zijn.

De film en het scherm
Het is te vergelijken met het kijken naar een film. De meeste mensen raken volledig betrokken bij het verhaal: ze voelen mee met de hoofdpersonen, verliezen zich in de plot, reageren op elke wending. Maar er is ook altijd het scherm waarop het hele verhaal verschijnt. Sommigen kijken zo dat ze het scherm zelf blijven zien, juist terwijl de film zich afspeelt. Ze zijn betrokken bij de ervaring, maar niet verloren in het verhaal.

Op dezelfde manier kun jij aanwezig zijn bij wat er in je gebeurt, zonder erin mee te verdwijnen. Je hoeft de ervaring niet te vermijden, maar je laat je er ook niet door overnemen. Je voelt dat er iets in jou is dat alles draagt: een open ruimte waarin gevoelens, gedachten en gebeurtenissen komen en gaan, zonder dat jij verdwijnt.

Wat je ook over jezelf denkt of voelt — ik ben verdrietig, ik ben blij, ik ben ziek, ik ben alleen — in alles blijft datzelfde ik ben onaangetast aanwezig. Het is niet afhankelijk van de toestand waarin je verkeert. Het is er ook als je je verliest in onzekerheid, twijfel of pijn. En het blijft helder schijnen zodra je terugkeert naar jezelf, naar die stille plek in jou die nooit verandert.

Al je ervaringen kleuren tijdelijk het Zijn, net zoals een film het scherm kleurt. Maar het scherm zelf blijft helder, ongekleurd, onaangedaan — hoe dramatisch het verhaal ook is. Zo blijft ook jouw Zijn onaangetast aanwezig, ongeacht wat er door je heen trekt.

Open aanwezigheid
Je bént niet de ervaringen die komen en gaan. Je bent dat wat altijd blijft. Niet als een vaststaand iets, maar als open, bewuste aanwezigheid die niets nodig heeft om volledig te zijn. En als je jezelf daarin herkent — al is het maar voor een paar seconden — valt er iets stil. Je hoeft nergens heen. Je hoeft niets te worden. Je bent er al. Daar waar je opmerkzaamheid rust, daar ben je. En de mooiste plek voor je aandacht is hier: bij jezelf, bij Zijn. Zo nabij.