Teams in verandering: de verschillende teamfasen

Strikt genomen zitten teams altijd in verandering. Verandering is een constante. De snelle technologische ontwikkelingen, veranderingen in de omgeving, in de wereld, in hoe we werken, er is steeds minder zekerheid, houvast, voorspelbaarheid en veiligheid in onze werkomgeving. Organisaties zijn voortdurend in beweging. We werken niet meer in 1 team, maar in verschillende projectteams. Dat maakt dat we veel minder emotionele veiligheid en stress ervaren dan twintig jaar geleden. Ons brein houdt niet van verandering en onvoorspelbaarheid. Verandering betekent: stress.

Zie hieronder de verandercurve en alle emoties die we ervaren bij verandering als individu:

Ons brein en veiligheid

We zijn biologisch gericht op overleven. Dat wat we kennen geeft veiligheid en is voorspelbaar. En dat wat we niet kennen, geeft onzekerheid en onvoorspelbaarheid. In dit artikel ga ik in op onzekerheid en emotionele veiligheid gerelateerd aan verandering en teams. Dat heeft alles te maken met hoe wij ons gedragen in groepen.

In groepen zoeken we ook naar veiligheid. We willen erbij horen. Biologisch gezien is het niet handig om jezelf te isoleren. Wat gebeurt er met teamleden als een team in een grote verandering zit? Als er een nieuwe leiddinggevende komt? Of zelfs als er een nieuw lid in de groep komt?  Wat gebeurt er als twee groepen een nieuw team moeten vormen? Als we het team gaan ontwikkelen naar betere samenwerking gaan we kijken naar gedrag en groepsdynamiek.

Teamcoaching: ontwikkeling van het team naar resultaat

Teamontwikkeling wil zeggen dat je als team kijkt naar de ontwikkeling van het team als geheel, als groep. Als coach neem ik het team mee naar het kijken naar de groep. Je leert als team kijken naar houding en gedrag en reflecteren op helpend of belemmerend gedrag in de groep. Je leert als team hierover het gesprek te voeren. En  je leert als team welke interventies en vaardigheden je kunt ontwikkelen voor een betere samenwerking.

Teams zijn groepen medewerkers die een gezamenlijk doel hebben. Het gezamenlijke doel brengt de energie van de groep in een richting, zorgt voor focus. In de bovenstroom hebben we het over gedrag wat bijdraagt aan dat doel. En in de onderstroom hebben we het over alles wat niet zichtbaar is maar wel aanwezig. Emoties, gedachten, weerstand, overtuigingen, waarden, cultuur (een gezamenlijk idee van zo doen we de dingen in deze organisatie).

In de teamontwikkeling onderscheiden we vier fasen. Deze worden hieronder beschreven.

Fight-flightfase en conflictfase

In elke verandering doorloopt het team verschillende fasen. Deze ontwikkelfasen zijn universeel en staan hieronder toegelicht en hebben alles te maken met emotionele veiligheid. Steeds als er een nieuw lid in de groep komt, of een nieuwe leiddinggevende gaat het team terug naar fase 1: de fight/flight fase. De fight/flight fase is een fase waarin stress en weerstand ontstaat en iedereen probeert zichzelf te redden in de situatie. Stress ontstaat niet alleen door werkdruk maar ook door onduidelijkheid en afhankelijkheid. In deze fase zie je mensen zwemmen, ze voelen zich alleen, bezorgd en er er is weinig verbinding onderling. Het team is dan los zand. Als de omgeving en de leidinggevende minder veilig is, spreken mensen zich niet zo snel uit. Mensen ervaren emoties, omdat ze in de verandering iets verliezen en minder houvast hebben.

De tweede fase is de conflictfase. Weerstand tegen de verandering wordt zichtbaar. Ook weerstand tegen de verschillen. In deze fase zie je wij-zij groepen ontstaan. Mensen maken bondjes om invloed te kunnen uitoefenen. Je ziet vergroting van de tegenstellingen. Typisch gedrag in deze fase: roddelen, klagen, spreken over anderen, problemen doorspeken naar de leidinggevende (in plaats van zelf oplossen).

Teamfasen: De vecht/vlucht-, strijd-, samen- en werk-fase (Bron: Floor Daver)

Van samenfase naar werkfase

De samenfase richt zich op eenheid in de groep en er ontstaat weer vertrouwen. Vertrouwen en betrokkenheid op het gezamenlijke doel. Er wordt beter samengewerkt en mensen durven zich uit te spreken. Er is een gevoel van wij, een eenheid willen zijn. Er is emotionele veiligheid en betrokkenheid. Soms gaan mensen zich echter zo identificeren met de groep, dat de eenheid belangrijker wordt dan het doel. Daarmee ontstaat soms een naar binnen gerichte houding en het afzetten naar buiten. Het gevaar in deze fase is dat het team niet meer open staat voor vernieuwing of aansluiting bij andere groepen, vanuit het gevoel: wij hebben het goed samen.

De werkfase verwijst naar een team dat zichzelf stuurt naar goede samenwerking, maar ook gericht blijft op het doel en vernieuwing. De werkfase verwijst naar een team dat werkt voor het hogere doel, niet zozeer de eenheid in het team maar de visie, zingeving, het hogere doel. Er is wisselend leiderschap en zelfregie. Reflectie en er is veiligheid om elkaar te prikkelen op nieuwe ideeën en visies. Dat betekent dat ook afwijkende ideeën mogen worden toegelaten en er een waardering is voor de verschillen. Er is persoonlijke leiderschap en reflectie en teamleden coachen elkaar.

De kracht van de groep gebruiken

De kracht van de groep is enorm groot. Je hebt het vast wel eens gezien. Een  paar teamleden zorgen blokkeren alle nieuwe frisse ideeën of zorgen voor een negatieve sfeer. Onbewust of bewust – uiteindelijk is de kracht van de groep heel groot. De groep bepaalt wat er gebeurt. Als de individuele groepsleden bereid zijn te kijken naar het gedrag van de groep en zichzelf dan kun je als groep ontwikkelen. In de teamcoaching maak je ook weer gebruik van de kracht van de groep. Maar nu ten behoeve van de eenheid, de samenwerking en het resultaat. Teamleden die aanvankelijk afhaken of weerstand ervaren worden meegenomen door de kracht van het geheel.

We zijn maar voor een deel bewuste wezens.  In het alledaagse leven en in de samenwerking met anderen speelt emotionele veiligheid een cruciale rol. Durf je kwetsbaar te zijn? Durf je elkaar aan te spreken op dat wat niet goed gaat? Is er openheid en waardering naar elkaar? Wordt er een levendige discussie gevoerd in het team over de inhoud en visie op het werk? Dit zijn tekenen dat het in een team goed zit als het gaat om vertrouwen en emotionele veiligheid. Hoe zit dat in jouw team?

Download de A4 Teamfasen & oplossingen op een rijtje

Download hier de pdf teamfasen-in-verandering

Hierin vind je een uitgebreid overzicht van de teamfasen en de interventies die je als leidinggevende kunt toepassen.

Aan de slag met teamontwikkeling? Neem contact op voor meer informatie.

Maaike 06-41236771 of info@maaike-dijkstra.nl

Bron:

Floor Daver Teamcoaching (2019)

Mc Clelland (2000)

De verandercurve Kubler-Ross (2015)